Historia

Historia nadmorskiej wąskotorówki zaczęła się 1 lipca 1896 r., gdy kolej po raz pierwszy wyruszyła w trasę z Gryfic do Niechorza. W tamtych czasach, gdy nie było jeszcze odpowiedniej infrastruktury drogowej, a transport samochodowy nie był jeszcze tak powszechny, koleje dojazdowe były najbardziej optymalnym środkiem komunikacji masowej, zapewniającym turystom szybkie i wygodne dotarcie do nadmorskich miejscowości wypoczynkowych. Pierwotnie kolej poruszała się po torach o rozstawie 750 mm, dopiero w 1912 r. poszerzono rozstaw szyn do 1000 mm, co znacznie usprawniło transport towarowy pomiędzy Gryficami i Niechorzem. Dynamiczny rozwój kolei na początku XX w. w znacznym stopniu przyczynił się do rozwoju gospodarki regionu Pomorza Zachodniego. W latach osiemdziesiątych XX w. transport kolejami dojazdowymi stawał się coraz mniej opłacalny i w końcu został wyparty przez tańszy i wygodniejszy transport samochodowy. Z powodu braku inwestycji ze strony PKP infrastruktura i tabor Gryfickich Kolei Dojazdowych zaczęły ulegać stopniowej dewastacji. Aby zapobiec całkowitemu zniszczeniu, 11 maja 1995 r. Gryficka Kolej Dojazdowa została wpisana do rejestru zabytków. Sytuacja ta nie poprawiła jednak złej kondycji i gdy w latach 90-tych utrzymanie linii wąskotorowej Gryfice-Trzebiatów przestało się opłacać, PKP postanowiły ostatecznie pozbyć się kolejki. Jedna z ofert kupna kolejki nadeszła aż z Kenii.

Na szczęście oferta z Afryki nie została zaakceptowana przez zarząd kolei i przed ostatecznym zniknięciem z nadmorskiego pejzażu wąskotorówkę uchronił samorząd gminy Rewal i ówczesny wójt Konstanty Tomasz Oświęcimski (na zdjęciu). Na podstawie umowy, podpisanej w 2002 roku z Dyrekcją PKP oraz Ministrem Skarbu,  gminie Rewal przekazane zostało nieodpłatnie na własność mienie ruchome, tj. tabor kolejowy i wyposażenie warsztatów w Gryficach oraz oddane w użyczenie grunty kolejowe, a także infrastruktura i budynki służące do eksploatacji linii kolejowych, o łącznej dł. 61 km. 29 maja 2002 r. wąskotorówka powróciła na tory, tym razem już jako własność gminy Rewal. Niestety z powodu złego stanu technicznego mostu na rzece Redze w Nowielicach oraz częściowo zdewastowanych torowisk nie udało się ponownie uruchomić zamkniętej w 1999 r. trasy na odcinku Pogorzelica-Trzebiatów. Zarządzanie koleją wąskotorową na trasie Gryfice-Pogorzelica, przejął powołany uchwałą Rady Gminy Referat Transportu Kolejowego Gminy Rewal.

Powrót wąskotorówki spotkał się z niezwykle ciepłym przyjęciem ze strony turystów, odwiedzających zachodnie wybrzeże Bałtyku, dla których rewalska ciuchcia stała się kultową atrakcją i symbolem nadmorskiej gminy Rewal. Jednym z najważniejszych momentów w najnowszej historii  była data 1 czerwca 2009 r., kiedy to rewalską kolejką przejechał ówczesny Prezydent RP Lech Kaczyński, przebywający w tamtym czasie na polskim wybrzeżu. Tego dnia Lech Kaczyński wystąpił najpierw w przemówieniu przy ruinach kościoła w Trzęsaczu, po czym udał się na dworzec kolejowy w Niechorzu, gdzie dokonał wpisu do księgi pamiątkowej. Podróż Prezydenta RP pociągiem, prowadzonym przez parowóz Px-48 trwała zaledwie 8 min. Prezydent nie dojechał do stacji końcowej - wysiadł z pociągu przy Kanale Liwce w Pogorzelicy, w pobliżu miejsca, gdzie obecnie znajduje się stacja kolejowa. Wizyta Lecha Kaczyńskiego w gminie Rewal zakończyła się w OWS Sandra w Pogorzelicy, gdzie na uroczystym obiedzie prezydent spotkał się z przedstawicielami lokalnego biznesu. Cielawostką, związaną z tym wydarzeniem jest fakt, że w podróży po wybrzeżu prezydentowi towarzyszyli bliźniacy: Jakub i Aleksander Kaczyńscy (na zdjęciu), których Lech Kaczyński zaprosił z okazji Dnia Dziecka.

Wieloletni brak inwestycji i remontów ze strony PKP spowodował ogólną zapaść nadmorskiej kolejki. Zła kondycja infrastruktury kolejowej, przejętej przez rewalski samorząd wymagała przeprowadzenia pilnych prac remontowych, a co się z tym łączy - poniesienia ogromnych wydatków, które znacznie przerastały możliwości finansowe gminy, liczącej niespełna 3,5 tys.mieszkańców. 

Nowe perspektywy oraz szanse rozwoju dla rewalskiej kolejki otworzyły się dopiero po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, kiedy to Gmina Rewal, przy współpracy z Zachodniopomorskim Urzędem Marszałkowskim, wystąpiła o dotacje unijne i przystąpiła do jednej z największych inwestycji ostatnich lat - rewitalizacji Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej. W ramach prac rewitalizacyjnych, które pochłonęły ok. 50 mln. złotych zmodernizowano starą linię kolejową na trasie Trzęsacz-Pogorzelica. Wymienione zostały wszystkie podkłady i szyny na odcinku o długości 10 km. Odnowiono również tabor kolejowy: 2 lokomotywy spalinowe Lxd2 przeszły kapitalny remont, stare wagony zostały odrestaurowane i wyposażone w ogrzewanie i nowoczesne toalety.

Dzięki rewitalizacji wyremontowane zostały również dwa zabytkowe budynki dworcowe w Rewalu i Pogorzelicy oraz powstały trzy nowe dworce: w Trzęsaczu, Śliwinie i przy latarni morskiej w Niechorzu. Niestety, pomimo starań, ze względu na bardzo zły stan techniczny fundamentów, nie zdołano odrestaurować budynku starego dworca w centrum Niechorza. W 2013 r. na mocy uchwały Rady Gminy Rewal powołano spółkę Nadmorska Kolej Wąskotorowa z siedzibą w Pogorzelicy. Spółka jest obecnie operatorem przewozów na trasie Gryfice-Pogorzelica.

Zobacz film o historii Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej

 OŚ CZASU

• 18 lipca 1892 r. na mocy ustawy Parlamentu Pruskiego podjęto uchwałę o budowie pierwszych niepaństwowych linii kolei dojazdowych.

• W 1895 r. rozpoczęto budowę pierwszej linii kolejowej, łączącej Gryfice (Geifenberg) z kąpieliskiem Niechorze (Horst)

• 1 lipca 1896 została otwarta linia kolejowa, łącząca Gryfice - Niechorze. Wówczas kolej wąskotorowa poruszała się po szynach o standardowym rozstawie 750 mm.
• W 1901 r. rozpoczęto przekuwanie toru z 750 mm na 1000 mm na odcinku Gryfice Wąskotorowe - Popiele, przy okazji zmieniając nieco jego przebieg.
• W 1905 r. zakończono przekuwanie torów z 750 na 1000 mm na odcinku Popiele – Niechorze.

• 1 maja 1913 r. uruchomiono linię kolei wąskotorowej na odcinku z Niechorza do Trzebiatowa, włączając do infrastruktury kolejne dworce w miejscowościach: Pogorzelica, Rogozina, Sadlno i Włodarka. Kolej wąskotorowa na trasie Gryfice - Niechorze - Trzebiatów kursowała regularnie aż do 1996 r.
• W 1920 r. w ramach robót interwencyjnych wykonano kolejną korektę przebiegu trasy: Gryfice Wąsotorowe – Popiele – Rybokarty przez co odcinek ten uległ wyprostowaniu, z ominięciem głębokich przekopów.
• 22 lipca 1945 r. uroczyste uruchomienie Powiatowej Kolejki Wąskotorowej na Ziemiach Odzyskanych.

• 11 maja 1995 r. na mocy wpisu do Rejestru Zabytków Gryficka Kolej Dojazdowa wraz z infrastrukturą uznana została za obiekt zabytkowy.

• W 1999 roku, w końcowym okresie działalności PKP, ze względu na zły stan mostu w Nowielicach nad rzeką Regą podjęto decyzję o ostatecznym zamknięciu odcinka linii z Trzebiatowa do Pogorzelicy.

• 14 stycznia 2002 r. na mocy umowy, podpisanej w Warszawie z Dyrekcją Kolei Dojazdowych PKP i Ministrem Skarbu kolej wąskotorowa z infrastrukturą na trasie Gryfice-Trzebiatów została przejęta przez władze samorządowe gminy Rewal.

• 29 maja 2002 r. Gryficka Kolej Dojazdowa po raz pierwszy wyjechała w trasę już jako własność gminy Rewal. W pierwszym sezonie swej nowej działalności uruchomiono ogółem 98 pociągów i przewieziono łączne 36,5 tys. pasażerów.

• W 2003 r. gmina Rewal otrzymała własną koncesję do świadczenia usług przewozów pasażerskich.

• W 2004 r. na skutek zmiany ustawy i wprowadzonych obostrzeń w przepisach dotyczących transportu kolejowego wznowienie przewozów pasażerskich wymagało otrzymania specjalnej licencji. Spełniając wszystkie warunki dopuszczeń technicznych, rewalska wąskotorówka otrzymała taką licencję i została ponownie uruchomiona na linii Gryfice - Pogorzelica.

• W 2004 r. ogłoszono przetarg na remont zabytkowego parowozu Px 48 użyczonego gminie Rewal przez Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. Przetarg, ze względu na wpłynięcie tylko jednej oferty nie został rozstrzygnięty. W związku z tym generalny remont zabytku powierzono firmie Interlok (dawne ZNTK) z siedzibą w Pile.

• W 2005 r. zabytkowa lokomotywa parowa Px 48, przewieziona została pociągiem do Piły i poddana generalnemu remontowi.

• W lutym 2006 r., po ponad rocznej przerwie remontowej Px48 powrócił do gminy Rewal. Wyremontowano m.in. układ jezdny, kocioł oraz urządzenia pomiarowe. Łączny koszt naprawy wyniósł 140 tys. złotych.

• 1 czerwca 2009 r. rewalską kolejką przejechał Prezydent RP Lech Kaczyński, przebywający właśnie na polskim wybrzeżu.
• W 2011 r. rozpoczęto remont odcinka linii Trzęsacz - Pogorzelica oraz zaplanowane inwestycje w ramach rewitalizacji Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej gminy Rewal.

• We wrześniu 2013 r., po 3 latach przerwy, spowodowanej pracami remontowymi taboru i torowisk Nadmorska Kolej Wąskotorowa ponownie wróciła na trasę.

• 1 maja 2014 r.  - rozpoczęcie nowego sezonu przewozowego - wąskotorówka wyruszyła w trasę po raz pierwszy pod szyldem Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej Sp. z o.o. 
• 26 grudnia 2014 r. - po raz pierwszy od czasów PKP i pierwszy raz w XXI wieku Nadmorska Kolej Wąskotorowa wyrusza w trasę zimą.